Over de werking van Chinese thee in het algemeen en puerh in het bijzonder.
Meer dan eens ben ik bestookt met vragen over de werking van thee, en in het bijzonder de psychoemotionele werking van puerh. Om te voorkomen dat deze vragen keer op keer herhaald worden, heb ik besloten om alles netjes uiteen te zetten en mijn standpunt hieromtrent kort en helder uit de doeken te doen.
De meeste van dat soort vragen worden ingegeven door de (met name onder jongeren) veelgehoorde mening, dat Chinese thee een zekere bijzondere werking heeft die in de buurt komt van een drugsroes. Hieruit komen de meest gehoorde vragen op onze fora voort: "word je high van puerh?", "kun je van puerh gaan trippen?"
Om te beginnen is thee geen drug (in de gebruikelijke zin van dat woord), daarom maakt hij niet "high" of "stoned" en geeft geen "trips"; het geeft geen pas zulke grove termen te hanteren, die niets met thee te maken hebben, noch met de theecultuur. Natuurlijk mag een ieder zijn/haar staat van zijn zo noemen als hij/zij wil, maar men moet begrijpen dat de werkzame stoffen in thee van een totaal andere orde zijn, zonder enig verband met narcotische middelen. Zonder enige twijfel sorteert thee een sterk opwekkend effect, hij kan je wakker houden, in sommige gevallen integendeel ontspannen, en als hij van hoge kwaliteit is, dan kan hij ook tot tamelijk ongewone bewustzijnstoestanden leiden, vooral als degene die hem drinkt hier gevoelig voor is. Maar dit is een totaal andere werking, vele malen subtieler, en haar intensiteit en andere eigenschappen kunnen afhangen van allerlei verschillende omstandigheden. Hier bestaat geen wet van Meden en Perzen.
Als het gaat over specifieke soorten thee, dan zijn het vooral de puerhs en oolongs waaraan liefhebbers, terecht, de meest uitgesproken werking toeschrijven. Algemeen wordt aangenomen dat puerh zowel qua toestand als qua uitwerking het krachtigst van de twee is, maar dat is lang niet altijd zo. Het punt is: waar goede puerh in Rusland in de handel nog wel te vinden is, is goede oolong bijzonder zeldzaam, en wordt, behalve bij moychay.ru, maar op een paar plekken verkocht (in
Nederland is de situatie niet beter, alle mooie reclamekreten van verkoopketens ten spijt). Bijvoorbeeld, een hoogstaande, dure Tieguanyin (een Chinese oolong uit het zuiden van de provincie Fujian) brengt een erg curieuze toestand teweeg, die moeilijk met iets anders te vergelijken valt. Als je hem op de juiste manier en sterk genoeg zet, dan kun je een staat bereiken die niet op een alcohol- of drugsroes lijkt; “theedronken” is het enige woord dat er recht aan lijkt te doen. Taiwanese oolongs lijken in hun werking veel op Tieguanyin, en er zijn zelfs liefhebbers van lichte oolongs die er de voorkeur aan geven. Guangdongse en Wuyishanse oolongs onderscheiden zich sterk van andere theesoorten, zowel in de manier waarop het theeblad verwerkt wordt als in hun eigenschappen; ze zorgen voor een weer heel eigen bewustzijnstoestand en ondervinding. Zulke oolongs worden terecht beschouwd als de meer exclusieve Chinese theesoorten, die, in tegenstelling tot Tieguanyin, nog maar net ontdekt beginnen te worden buiten China. Shu en Shen Puerh hebben een sterk opwekkend effect, het hoofd wordt er helder van, er verschijnt een aangename gewaarwording in het lichaam, je komt in een sociale stemming. Shu (zwart, klaar) puerh is zachter van smaak, diep, houtachtig, als gedroogd fruit, aards, fluweel met verschillende schakeringen. Shen puerh is meer "groente-achtig", met een licht bittere toets en een zoete nasmaak. De kunst is om hem goed te zetten, zo dat hij niet te bitter wordt. Witte puerh, waar veel meer bladerknoppen in zitten dan in Shu's en Shens (vaak wordt hij zelfs uitsluitend van knoppen gemaakt), heeft vaak zelfs een nog sterkere werking, ondanks de zachtere en subtielere smaak.
Wat voor de versterking van het effect van de thee veel uitmaakt, is de correcte, Chinese manier van bereiding ("ping cha", of de uitgebreide, ceremoniële variant: "gongfu cha"), doordat zo'n manier van theebereiding zijn eigenschappen veel vollediger naar buiten brengt. Daarbij is het belangrijk om te begrijpen dat, behalve de kwaliteit van de thee zelf, ieder detail niet minder belangrijk is – van het humeur van de theedrinkers tot de ruimte waarin de thee gedronken wordt.
Wat u vooral niet uit het oog moet verliezen, is dat alle gewaarwordingen tamelijk subtiel zijn, de golf van de “thee-toestand” is erg lang, en hij rolt vrij geleidelijk zowel “aan” als “af”, in tegenstelling tot het relatief grove effect van koffie en andere stimulerende middelen die cafeïne en dergelijke actieve stoffen bevatten. De charme van goede thee zit hem er bovendien in, dat hij over een heel scala aan smaak- en geureigenschappen beschikt die, in aanvulling op het effect van de werkzame stoffen, van het theedrinken een gebeurtenis maken die het hele spectrum van de waarneming vervult.
Op zich verandert iedere kwalitatief goede Chinese thee in meer of mindere mate de bewustzijnstoestand. Om die verandering te vergelijken met ongeacht welke psychedelische of hallucinogene “veranderaars”, die bovendien in sommige gevallen onomkeerbare schade aan psyche of lijf veroorzaken, is echter in geen geval gepast. Integendeel, thee kan juist een hulpmiddel zijn om van zulke verslavingen af te komen (meer daarover: zie hier). Daarbij moet u ook weer niet vergeten dat het geen goed idee is om thee te overdoseren; alles met mate (meer over tegenindicaties en de bijzonderheden van het gebruik van thee: zie hier).
Veel liefhebbers van het "sterkere spul" experimenteren met puerh door er de sterk opwekkende drank "chifir" van te brouwen. Wij zijn geen voorstanders van zulke drankjes, want hoewel het gebruik van chifir in schadelijkheid niet met alcohol- of ander drugsgebruik te vergelijken valt, kan het bij veelvuldig gebruik schade toebrengen aan hart, nieren en zenuwstelsel. Daarenboven, als het effect van de thee voor u veel belangrijker is dan al zijn andere eigenschappen, dan raden wij u dit artikel aan. Daarom spreken wij ons uitsluitend uit voor het traditionele theegebruik. Zoals de Chinezen zeggen: "thee maakt dronken door zijn nuchterheid", zorgt voor een heldere bewustzijnstoestand, die tegelijkertijd zowel ontspant als opwekt – hij is moeilijk te omschrijven doordat dat soort ondervindingen doorgaans subjectief zijn. Het is eenvoudiger om zelf uit te proberen.
Over het geheel genomen stemt goede thee mensen gunstig jegens elkaar (juist om die reden gebruiken zakenlui in China de theeceremonie veelvuldig voor zakenbesprekingen), stemt tot scheppende activiteit of meditatieve concentratie – al naar gelang wat men beter ligt. Het kan gebeuren dat een en dezelfde thee, onder geheel identieke omstandigheden bereid door een en dezelfde persoon, verschillende eigenschappen heeft. Des te veelzijdiger kan hij zich manifesteren als de uiterlijke omstandigheden uiteenlopen. Alles hangt af van de soort, dosering, kwaliteit van de grondstof, kwaliteit en eigenschappen van het water, manier van bereiding, een veelheid andere factoren en, het allerbelangrijkste, de individuele waarneming van degene die de thee drinkt. Thee biedt de mens de mogelijkheid zijn/haar allerbeste, niet altijd voor iedereen overzichtelijke trekken te uiten – zowel uiterlijk als innerlijk. Het dagelijks leven komt voor de mens weer in een rustig, harmonieus licht te staan. De gevoelens van afstomping, het slechte humeur, de hoofdpijn en andere vervelende gevolgen, typerend voor andere vormen van roes, zijn uitgesloten. Bovendien leidt thee niet tot een verwoestende verslaving. Als geen andere drank voedt thee de smaak op, verfijnt de waarneming, en ontwikkelt het maatgevoel. Een ieder vindt erin, wat hij/zij zoekt. Uiteindelijk gaat het om de ziel.